جشن عروسی پیر شالیار:
یکی از جشن‌های سنتی مردم کرد در منطقه اورامان که ریشه در باورهای اساطیری و باستانی ایرانیان دارد، برگزاری جشن عروسی "پیر شالیار" (شهریار) است. "شال" مقامی بوده كه بزرگان زرتشتی به بستن آن نايل می‌آمدند. اين شال كه امروز در اورامان به ۳ گره دور كمر بسته می‌شود، به معنی "گفتار نيک"، "پندار نيک" و "كردار نيک" است.
اورامان:
یکی از حدسیات رایج درباره نام اورامان این است که واژه "اورامان" یا "هورامان" از دو بخش "هورا" به معنی اهورا و "مان" به معنی خانه، جایگاه و سرزمین تشکیل شده است. بنابراین اورامان به معنی "سرزمین اهورایی" و جایگاه اهورامزدا است. هور در اوستا به معنی خورشید نیز آمده و "هورامان" جایگاه خورشید نیز معنی می‌دهد.
زبان و پوشش مردمان اورامان:
مردم روستای اورامان به زبان اورامی سخن می‌گویند و مردان اورامانی چوخه، پانتول، ملکی شال، دستار، فرنجی و کله بال می‌پوشند.
پوشش زنان:
زنان اورامان جانی، کلنجه، شال، کلاه و کلله می‌پوشند که علاوه بر وجود رنگ‌های متنوع با زیور آلات مختلف نیز تزئین می‌شوند.
ریشه اساطیری جشن عروسی:
اگرچه این مراسم در طول زمان با تغییرات بسیار مواجه بوده، ولی ریشه‌های اساطیری خود را به خوبی حفظ كرده است. در منابع مكتوب تاریخی آمده: پیر روحانی از مغان زرتشت به نام پیر شالیار نزد مردم اورامان بسیار محترم است. كتابش را به بیگانگان نشان نمی‌دهند و كلماتش به جای ضرب‌المثل به كار می‌رود.
چهل روز پس از یلدا:
جشن بزرگ مردم اورامان در بهمن‌ماه كه سال‌‌روز ازدواج اوست برگزار می‌شود .این مراسم كه هم‌‌زمان با جشن سده بر پا می‌شود، یادگار روزگار پرستش مهر در این سامان است. مراسمی كه در آن، بركت بخشنده ایزد مهر در چهلمین روز زایش‌اش و در آن هنگام كه زمین آغاز به دم زدن می‌كند و گوسفندان بار بر زمین می‌نهند، ستایش می‌شود.
تقسیم‌بندی وظایف:
در مراسم عروسی پير شاليار وظايف تقسيم بندی شده است. سده‌هاست که هر خانواده‌ای همان كاری را انجام می‌دهد كه اجداد او در زمان حيات پيرشالیار انجام می‌دادند.
جشن عروسی در سه مرحله:
این مراسم در آغاز چله كوچک، در سه مرحله و طی سه هفته انجام می‌شود. در اولین هفته بهمن‌ماه، گردوهایی كه از باغ پیر شالیار چیده شده برای اهالی ارسال می‌شود. به این ترتیب اهالی از شروع مراسم با خبر می‌شوند.
مرحله دوم:
کودکان وظیفه تقسیم این گردو در بین اهالی روستا را بر عهده دارند. آنها صبح چهارشنبه و قبل از طلوع آفتاب گروه گروه به درب منازل افراد رفته و با گفتن کلمه "کلاوروچنه" حضور خود در محل را اعلام می کنند. صاحب خانه نیز در قبال برداشت چند گردو از کیسه کودکان، به آنها تنقلات و خوردنی هدیه می‌دهد.
قربانی:
در سحرگاه با تابش نخستین نور خورشید، نوبت ذبح گوسفندان و گاوهای قربانی فرا می‌رسد. با ریختن خون قربانی، یاد ایزد حامی دهقانان و تولیدكنندگان كه باعث بركت كشت و دام، روییدن رستنی و گیاهان سودمند و خرمی و شادی انسان در زمین می‌گردد، گرامی داشته می‌شود.
تقسیم گوشت قربانی:
دام‌ها توسط اهالی و یا افرادی از روستاهای دیگر در اواخر فصل پاییز برای متولی فرستاده می‌شود و او در فصل زمستان از آن دام‌ها نگهداری کرده در روز جشن همه آنها را قربانی می‌کنند. بعد از این کار گوشت‌های قربانی شده بین اهالی تقسیم می‌شود.
ولوشین:
با مقداری از این گوشت نوعی آش به نام "ولوشین" تهیه می‌کنند و روز چهارشنبه بین اهالی روستا و مهمان‌هایی که از سایر نقاط راهی اورامان شده‌اند، تقسیم می‌شود.
شب‌نشینی در خانه شالیار:
شب هنگام همه مردان در خانه پیر جمع شده، گروه گروه در جایگاه ویژه‌ی طایفه خود می‌نشینند و برای تبرک رشته تسبیح چوبین دانه درشت و گیوه به جای مانده از پیر را می‌بوسند.
مراسم سماع دراویش:
دراويش قادری كه عمدتا از روستاهای اطراف و روستاهای مرزی عراق از سه‌شنبه شب به اورامان آمده‌اند بر بام خانه پير حلقه زده و با آوای عرفانی دف شروع به ذكر و سماع می‌كنند.
سررشته سماع:
در اين مراسم سالمندان سر رشته ذكر را به دست دارند و جوانان هر از گاهی از خود بی‌خود می‌شوند.
کولیره مژگه:
در سومین جمعه بهمن‌ماه، مردان نان "کولیره مژگه" را كه به شكل قرص‌های طلایی رنگ از آرد گندم و مغز بادام كوبیده تهیه شده و با گیاهان خشک چون ریحان و سیاه‌دانه تزیین شده است، بر سر مزار پیر شالیار می‌برند.
تقسیم نان:
در آخرین مرحله از این مراسم که با بستن پارچه بر در و دیوار و درخت مزار آغاز می‌شود نان‌ها را روی هم می‌ریزند و آنها را خرد كرده، با ماست بین حاضران تقسیم می‌كنند.
سنگ شفا بخش:
هر سال در دومین هفته اردیبهشت، اهالی اورامان و روستاهای مجاور به رسم تبرک و برای شفای بیماران قطعه‌ای از تخته سنگ كنار مزار پیر شالیار را می‌كنند و با خود می‌برند. آنها بر این باورند كه كرامت پیر شالیار باعث تبرک این سنگ شده و هر سال بار دیگر سبز خواهد شد.
منبع: دویچه‌وله فارسی
